یکشنبه, ۱۸ شهریور ۱۴۰۳ /
هرچند پیمان دفاعی رسمی بین ایالات متحده و عربستان سعودی وجود ندارد، اما همکاری‌های نظامی و امنیتی گسترده‌ای بین دو کشور وجود دارد که تحت تاثیر منافع مشترک و تهدیدات منطقه‌ای شکل گرفته است. این همکاری‌ها شامل حضور نظامی، فروش تسلیحات، آموزش و مشاوره نظامی و مقابله با تهدیدات منطقه‌ای است که به ادعای مقام‌های واشنگتن به تثبیت امنیت در منطقه خلیج فارس کمک می‌کند.
روابط امریکا و عربستان از جمله پیچیده‌ترین روابطی است که طی سال‌های اخیر تحت تاثیر متغیرهای مهم منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفته است. آنچه در روابط چندبعدی واشنگتن و ریاض واضح به نظر می‌رسد، این است که هر دو کشور به عنوان متحدانی سنتی در خاورمیانه دارای اشتراکات بسیاری در منافع متعدد خود هستند.
به گزارش اعتماد، گفتنی است که هر دو کشور به‌رغم نوساناتی که در مناسبات با یکدیگر داشته‌اند اما همچنان دارای مراودات معناداری در عرصه‌های مختلفی با یکدیگر هستند. اگرچه در برخی مسائل مانند حقوق بشر و مداخله نظامی عربستان در یمن، تنش‌هایی میان دو بازیگر نیز مشاهده شده است.
در سال‌های اخیر، به ویژه با تغییر دولت‌ها در امریکا، روابط میان این دو کشور با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده است. دولت بایدن بخش عمده‌ای از سیاست‌های دولت ترامپ در قبال عربستان را به واسطه مسائل حقوق بشری، قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی و مهم‌تر از همه تداوم جنگ در یمن بازتعریف کرد و در ابتدای ریاستش تلاش داشت تا این پادشاهی را تحت فشار قرار دهد.
با این حال آن‌گونه که گروهی از ناظران باور دارند آغاز جنگ در اوکراین معادلات بایدن را تغییر داد و موجب شد تا دولت کنونی ایالات متحده بار دیگر در برابر ریاض انعطاف نشان دهد. با ورود بایدن به کاخ سفید، فروش تسلیحات تهاجمی این کشور به ریاض پس از مخالفت کنگره در سال ۲۰۲۱ ممنوع شد.
طبق قوانین ایالات متحده، قراردادهای مهم بین‌المللی تسلیحات باید قبل از نهایی شدن توسط اعضای کنگره بررسی شوند. قانونگذاران دموکرات و جمهوری‌خواه با اشاره به مواردی از جمله تلفات غیرنظامیان در ائتلاف نظامی عربستان در یمن و طیف وسیعی از نگرانی‌های حقوق بشری، ارایه تسلیحات تهاجمی به عربستان سعودی را در سال‌های اخیر زیر سوال برده بودند.
اکنون این ممنوعیت در بحبوحه آشفتگی در خاورمیانه پس از بروز تحولات مهمی که طی این سه سال رخ داده و همچنین به دلیل توقف جنگ در یمن ملغی شده است. یکی از منابع مطلع نیز گفت فروش این تسلیحات ممکن است در روزهای آینده از سر گرفته شود.
در این رابطه یکی از مقام‌های وزارت امور خارجه امریکا نیز مدعی شد: «ما گام‌های مثبتی را که وزارت دفاع عربستان طی سه‌سال گذشته برای بهبود قابل ملاحظه فرآیندهای کاهش آسیب به غیرنظامیان برداشته است تا حدی به لطف فعالیت‌های مربیان و مشاوران امریکایی می‌دانیم.»
ذکر این نکته در روابط میان امریکا و عربستان اهمیت دارد که دولت بایدن همچنین در حال مذاکره بر سر یک پیمان دفاعی و توافقی برای همکاری هسته‌ای غیرنظامی با ریاض به عنوان بخشی از یک توافق گسترده است که در قابش فرآیند عادی‌سازی روابط بین عربستان سعودی با اسراییل پیش‌بینی می‌شود.
هرچند پیمان دفاعی رسمی بین ایالات متحده و عربستان سعودی وجود ندارد، اما همکاری‌های نظامی و امنیتی گسترده‌ای بین دو کشور وجود دارد که تحت تاثیر منافع مشترک و تهدیدات منطقه‌ای شکل گرفته است. این همکاری‌ها شامل حضور نظامی، فروش تسلیحات، آموزش و مشاوره نظامی و مقابله با تهدیدات منطقه‌ای است که به ادعای مقام‌های واشنگتن به تثبیت امنیت در منطقه خلیج فارس کمک می‌کند.
این اقدام ایالات متحده در قبال عربستان به عنوان بزرگ‌ترین متحد خود در منطقه در شرایط کنونی از جهات بسیاری واجد اهمیت است. به نظر می‌رسد مهم‌ترین موضوعی که مستقیما ازاین اقدام امریکا متاثر خواهد شد به جریان افتادن مجدد مساله عادی‌سازی روابط اعراب و اسراییل است.
موافقتنامه‌های ابراهیم که در سپتامبر ۲۰۲۰ امضا شد، نقطه عطفی در روند عادی‌سازی روابط بین اعراب و اسراییل به شمار می‌رود. امارات متحده عربی و بحرین اولین کشورهایی بودند که بر اساس این توافقنامه‌ها با اسراییل روابط خود را عادی کردند. به دنبال آن کشورهای دیگری مانند سودان و مراکش نیز به این توافق پیوستند.
ایران به‌شدت توافق‌ها را محکوم و این رویکرد را به خیانت به آرمان فلسطین توصیف کرده است. هرچند که مساله عادی‌سازی طی ماه‌های اخیر در حالتی مسکوت قرار گرفته است، اما به نظر می‌رسد مطرح شدن این موضوع در بحبوحه تنش‌های کنونی در خاورمیانه و در شرایطی که در نقاط مختلف منطقه شاهد درگیری‌ها و مذاکراتی جهت کاهش این درگیری‌هاست، معادلات امنیتی را به مسیری دیگر هدایت خواهد کرد.
ایران به عنوان یکی از بازیگران تاثیرگذار منطقه بارها مخالفت صریح خود را با این توافق و ایجاد توافق‌های جدید دیگری در راستای عادی‌سازی روابط تل‌آویو و سایر کشورهای عرب اعلام کرده است.
بنابر اخباری که در برخی رسانه‌های داخلی منتشر شد، اولین سفر خارجی مسعود پزشکیان به ریاض خواهد بود. اینکه شکل کنونی روابط ایران و عربستان چگونه از مراودات جدید امریکا و عربستان و تصمیم احتمالی و در عین حال جنجال‌برانگیز پادشاهی جهت عادی‌سازی روابطش با اسراییل متاثر خواهد شد را گذشت زمان نشان خواهد داد.
اما آنچه نگرانی‌ها را از این توافق افزایش می‌دهد به چالش کشیده شدن مراودات میان تهران وریاض است. در این رابطه روزنامه اعتماد با مهدی ذاکریان، کارشناس مسائل بین‌الملل و سیاس خارجی گفت‌وگو کرده است.
ذاکریان در پاسخ به این سوال که چگونه تصمیم امریکا مبنی بر ارسال تسلیحات تهاجمی به عربستان معادلات امنیتی منطقه را تغییر خواهد داد، معتقد است که این احتمال وجود دارد که نظم منطقه به سمت و سویی متفاوت پیش برود. به باور ذاکریان به واسطه احیای اتحاد میان ریاض و واشنگتن، همکاری میان دو بازیگر نیز گسترده‌تر خواهد شد. این مقوله طبیعتا می‌تواند روابط ایران و پادشاهی و فراتر از آن محور مقاومت را تحت تاثیر قرار دهد.
