جامعه ایران بیش از صد سال است که در جهت اصلاح و تحقق آزادی و عدالت تلاش کرده است.اما حاصل این تلاشها به نظر می رسد توقف درجایی است که به تعبیر بسیاری مشخص نیست درکدام نقطه از مسیربرای تحقق اصلاحات قرار دارد.بعد ازانقلاب اسلامی انتخابات سال ۱۳۷۶ شروع مجدد گفتمان اصلاح طلبی و نیز پیروزی گفتمان عدالت درانتخابات سال ۱۳۸۸و پیروزی گفتمان تعامل با جهان و آزادی در سال ۱۳۹۲ را می توان ادامه آن دانست.اگرهر گفتمان سیاسی یا اجتماعی را مجموعه ای منسجم با یک نظام معنایی خاص که دال مرکزی داعیه اصلی آن گفتمان را داردو انسجام بخش سایر دال هاست بدانیم بنابراین می توان گفت دال مرکزی گفتمان اصلاحات درسال ۱۳۷۶ آزادی بوده است.اما سوال اساسی این است که چرا این گفتمان ها رضایت و امید لازم را در جامعه ایجاد نکردند؟
واقعیت امر این است که جامعه نیز چون بدن انسان یک سیستم است که برای بقا نیاز به تعادل دارد.درنظریه سیستمی پارسونز جامعه شامل خرده سیستم هایی نظیر نظام های سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی است که هر یک هویتی مستقل از سیستم کل ندارند.همچنین گفتمان صرفا مفاهیم ذهنی نیست و باید در درون یک سیستم عینیت یابد تا موجب رضایت و امید در جامعه شود.اماگفتمان های پس از سال ۱۳۷۶آگاهانه یا نا آگاهانه هیچ گاه درون سیستمی نبوده وحتی خرده سیستم فرهنگی به عنوان مرکز یک سیستم همواره مورد کم توجهی یا بی توجهی این گفتمان ها بوده است و شاید همین امرموجب عدم تحقق عینی و عملی گفتمان ها و به تبع آن نارضایتی و تضعیف امید به بهبود و اصلاح شده است.
اما طرح مفاهیمی چون تعامل و گفتگو و توجه به تخصص گرایی و حفظ انسجام و تعریف نقش کنشگران بر اساس شایستگی و دوری از تنش و پای بندی به قانون و صداقت و پاکدستی و نیز عدم به کار گیری شعارهای خارج از چارچوب در جهت اخذ رای وجه تمایز گفتمان منتخب ریاست جمهوری سال ۱۴۰۳ است چرا که تمام مفاهیم ذکر شده در درون خرده سیستم های یک سیستم قابل تبیین و ارزیابی است.بر این اساس شاید بتوان گفت مفهوم سیستم نقطه کانونی گفتمان دکتر پزشکیان است. در رویکرد سیستمی انسجام لزوما به معنای یکدستی نیست بلکه در این سیستم تضادها مدیریت شده و از آن به عنوان فرصتی که دارای کارکرد است برای حفظ تعادل و بقای سیستم استفاده می شود مثال تضاد بین جریان های سیاسی یک فرصت تلقی شده که مثال در زمان انتخابات دارای کارکرد است.
همچنین در این رویکرد هر یک ازقوا به عنوان خرده سیستم هایی در خدمت سیستم کل است که از طریق انطباق و انسجام و حفظ الگو ها و ارزشها در راه دستیابی به اهداف تعیین شده توسط خرده سیستم سیاسی حرکت کرده و هر یک دارای نقش های مکمل در سیستم هستند بنابراین موفقیت هرخرده سیستم موفقیت برای کل سیستم است. به نظر می رسد تاریخ معاصر ایران نیازمند چنین موقعیتی بوده است که تحقق و عینیت یافتن نقطه کانونی گفتمان رییس جمهور منتخب می تواند نقطه آغازی برای حل بحران های جامعه ایران باشد که از طریق رفع شکاف های درون و بین خرده سیستم ها و تخصیص نقش ها بر اساس شایستگی دستیابی به اهداف را ممکن و موجب افزایش رضایت اجتماعی و امید به آینده ای روشن خواهد شد.
* پژوهشگر اجتماعی